Không thể đào tạo tràn lan tiến sĩ vì là 'nồi cơm' của trường đại học

PGS.TS Võ Văn Sen, hiệu trưởng ĐH Khoa học Xã hội và Nhân văn (ĐH Quốc gia TP.HCM), cho rằng các trường đại học Việt Nam phải chịu trách nhiệm với lịch sử, đất nước về việc đào tạo tiến sĩ tràn lan thời gian qua.

Tại buổi giới thiệu dự án "Quy trình cải tiến chất lượng quản trị đại học" diễn ra tại ĐH Khoa học Xã hội và Nhân văn (ĐH Quốc gia TP.HCM) mới đây, ông Sen khẳng định:  "Về đào tạo cử nhân, ở nhiều ngành, nước ta có thể sánh ngang các nước Đông Nam Á nhưng về tiến sĩ thì không thể so sánh với ai được. Ngoại trừ một số cá nhân xuất sắc, còn lại có thể nói, đa số tiến sĩ nước ta chất lượng kém hơn so với thế giới. Do đó, đại học Việt Nam phải chịu trách nhiệm với lịch sử, với đất nước về đào tạo sau đại học".

Ông Sen nhận định rằng hậu quả của việc đào tạo tiến sĩ tràn lan ở Việt Nam thời gian qua sẽ để lại hậu quả rất lớn đối với các thế hệ sau này của đất nước.

Điều dễ nhận thấy là trình độ khoa học của Việt Nam còn cách rất xa so với mức trung bình của thế giới, chưa kể các nước tiên tiến. Các trường đại học Việt Nam vẫn vắng bóng trong các bảng xếp hạng đại học hàng đầu thế giới và châu Á.

Tiến sĩ là đội ngũ trí thức cao, làm trụ cột cho khoa học phát triển. Không có đội ngũ này thì không thể bàn đến sự phát triển của khoa học. Do đó, bất cứ quốc gia nào cũng phải luôn củng cố đội ngũ những nhà trí thức có trình độ cao.

"Củng cố thì phải bằng đào tạo khắt khe, nâng cao chất lượng. Thời gian qua, chúng ta vẫn chưa bắt kịp với thế giới về mặt đào tạo trình độ tiến sĩ nên chất lượng tiến sĩ của Việt Nam còn thấp. Nhiều người vừa học tiến sĩ vừa là quan chức hoặc làm kinh tế. Đã đi học thì phải dành toàn bộ thời gian, công sức, tâm huyết để nâng cao trình độ, không thể chấp nhận chuyện qua loa để có tấm bằng", ông Sen nói.

Ông Võ Văn Sen thẳng thắn chỉ ra những yếu kém về mặt đào tạo tiến sĩ ở Việt Nam thời gian qua. Ảnh: USSH.

Theo ông Sen, đây chính là điểm bất hợp lý trong việc đào tạo tiến sĩ ở nước ta hiện nay.

Hiện tại, các đơn vị đào tạo không quản lý thời gian lên lớp, nghiên cứu, trợ giảng của nghiên cứu sinh nên mới tạo ra điểm yếu này. Đây là nguyên nhân quan trọng dẫn đến chất lượng tiến sĩ thấp, ngoài vấn đề chương trình đào tạo và người hướng dẫn.

"Gần như 99% tiến sĩ là những người đang làm công việc khác; đang là cán bộ giảng dạy, viên chức Nhà nước nhưng vẫn kiêm nhiệm nghiên cứu sinh. Một người dù không minh, tài trí thì đào tạo như thế nào cũng không hiệu quả được", ông Sen nêu ra điểm bất hợp lý.

Hiệu trưởng này dẫn ví dụ về việc đào tạo tiến sĩ ngành Sử học tại Mỹ. Tại đây, nghiên cứu sinh phải mất trung bình từ 7 đến 11 năm. Những người sau khi học xong thường chỉ đi giảng dạy hoặc nghiên cứu khoa học, vì họ thật sự đam mê. Nếu không say mê học thuật, khoảng thời gian đó, họ có thể làm kinh tế mà không cần học vị tiến sĩ.

Người học tiến sĩ dành thời gian của mình để cống hiến cho khoa học còn ở nước ta thì ngược lại, dẫn đến hiện tượng người người đều đi học tiến sĩ.

Theo ông Sen, nếu đào tạo tiến sĩ một cách nghiêm túc, nghiên cứu sinh phải dành toàn bộ thời gian trong phòng thí nghiệm, ở thư viện, bệnh viện, giảng đường…, chứ không phải vừa làm quan, làm kinh tế lại vừa học tiến sĩ.

"Nhiều người nói rằng đào tạo tiến sĩ là nồi cơm của các trường đại học là không đúng. Chúng ta không thể lấy lý do đây là nồi cơm để rồi mặc sức đào tạo tràn lan. Các trường có nhiều cách khác để thu hút nguồn tài chính một cách hợp pháp, không riêng gì việc đào tạo tiến sĩ", ông Sen cho hay.

Dự thảo đề án chi 12.000 tỷ đồng đào tạo thêm 9.000 tiến sĩ của Bộ GD&ĐT gây tranh cãi khi chất lượng luận án ở nhiều cơ sở giáo dục trong nước bị đánh giá "vàng thau lẫn lộn".

Trước đó, đề án đào tạo giảng viên có trình độ tiến sĩ cho các trường đại học, cao đẳng giai đoạn 2010-2020 (Đề án 911) có tổng kinh phí 14.000 tỷ đồng với mục tiêu đào tạo 23.000 tiến sĩ. Kết quả Kiểm toán Nhà nước cho thấy hàng loạt mục tiêu của đề án không đạt được.

Theo báo cáo của Kiểm toán Nhà nước, một trong những nguyên nhân khiến không đạt được mục tiêu là xây dựng đề án quá cao, thiếu cơ sở khảo sát đánh giá và không sát thực tế, dự kiến nguồn tuyển không đúng.

Cùng với đó, công tác chỉ đạo, điều hành của Bộ GD&ĐT được đánh giá thiếu quyết liệt và thiếu cơ chế phối hợp đồng bộ triển khai nhiệm vụ với các vụ chức năng, cơ sở đào tạo…