Tại kỳ họp thứ 5 Quốc hội khóa XIV diễn ra vừa qua, đại biểu Quốc hội Trương Trọng Nghĩa (TP HCM) nêu việc một số cử tri là doanh nghiệp (DN) cho biết ở một số địa phương, chỉ một hai DN hoặc công ty con của các DN đó được giao rất nhiều dự án hạ tầng kỹ thuật thông qua chỉ định thầu hoặc đấu thầu nhưng có hiện tượng "dàn xếp".
Chỉ định là bắt buộc?
Theo ông Nghĩa, hiện tượng này kéo dài nhiều năm. Tình trạng đặc quyền và độc quyền này khiến việc cạnh tranh bị vô hiệu; nhiều dự án kéo dài, đội vốn. Do đó, đề nghị "tư lệnh" ngành giao thông cho biết có việc này không, quan điểm và giải pháp thế nào?
Trả lời, Bộ trưởng Bộ Giao thông Vận tải (GTVT) Nguyễn Văn Thể khẳng định không có dự án nào là không tổ chức đấu thầu hay không công khai trên trang web của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, với thời hạn theo quy định là 1 tháng. Trong thời gian đó, các nhà đầu tư nếu quan tâm sẽ nghiên cứu thông tin, hồ sơ để tham gia đấu thầu. Với những dự án có từ 2 nhà đầu tư tham gia trở lên, Bộ GTVT sẽ tiến hành đấu thầu. Tuy nhiên, thời gian qua triển khai nhiều dự án BOT, giai đoạn này nhiều nhà đầu tư chưa rành thủ tục dự án BOT nên ít quan tâm. "Chính vì chỉ một nhà đầu tư quan tâm dự án nên Bộ GTVT không thể nào tổ chức đấu thầu" - ông Thể cho hay.
Bộ trưởng Bộ GTVT cũng phân trần rằng ở một số dự án, ngành giao thông phải kéo dài thời gian thông báo trên website để mong có thêm nhà thầu hay liên danh nào đó tham gia, tuy nhiên không có ai tham gia. "Luật cho phép Bộ GTVT chỉ định thầu với điều kiện chỉ có một nhà thầu tham gia. Bức xúc của địa phương mong muốn có hạ tầng, bà con trông chờ nhưng không có nhà đầu tư, chẳng lẽ chúng ta để như thế".
"Việc này đã được Thanh tra Chính phủ, các cơ quan chức năng, nhất là Bộ Kế hoạch và Đầu tư, giám sát chặt chẽ. Chúng tôi nghĩ việc chỉ định thầu là phương án bắt buộc vì không có 2 nhà đầu tư trở lên buộc chúng ta thực hiện để triển khai dự án" - Bộ trưởng Thể nói.
Hầu hết các dự án BOT thời gian qua đều thực hiện theo hình thức chỉ định thầu. Trong ảnh: Trạm thu phí BOT trên Quốc lộ 6 đoạn qua tỉnh Hòa Bình |
Có dự án kéo dài gây lãng phí
Bộ trưởng Bộ GTVT cũng cho biết việc một số dự án kéo dài gây lãng phí là có. Khi đấu thầu, các nhà thầu đều mong nhận được nhiều công trình, dự án và tham gia nhiều dự án. Do đó, có một số nhà thầu trúng nhiều dự án nhưng ở rải rác các địa phương trong khi yếu kém năng lực tài chính, không đáp ứng được cùng một thời điểm thực hiện nhiều gói thầu, nên một số công trình, dự án chậm dẫn đến lãng phí. Bộ GTVT đã họp giao ban hằng tháng, hằng quý, thậm chí hằng tuần để kiểm tra, giám sát tiến độ thực hiện của các nhà thầu với những dự án trúng thầu, với hy vọng dự án hoàn thành đúng tiến độ, bảo đảm chất lượng, tránh lãng phí.
Không hài lòng, ĐB Trương Trọng Nghĩa tiếp tục: "Báo Dân Trí ngày 21-5 có nói rõ 17 dự án đầu tư theo hợp đồng BOT trong năm 2017 hầu hết đều lựa chọn nhà đầu tư theo hình thức chỉ định thầu, làm giảm sự cạnh tranh và tiềm ẩn rủi ro chọn nhà đầu tư không đủ năng lực. Một số dự án rất lớn. Người ta nói công trình giao thông đó chỉ phục vụ cho dự án bất động sản của nhà đầu tư kinh doanh được đánh đổi, do đó những con đường đó rất đắt vì sự đánh đổi ấy. Điều chúng tôi hỏi ở đây là kiểm toán đã nêu rồi, xin bộ trưởng và Chính phủ cho biết chúng ta xử lý việc này thế nào, chừng nào xử lý? Vì dính tới hàng ngàn tỉ đồng của ngân sách, của xã hội và của nhân dân".
"Việc làm này rất công khai, minh bạch, các cơ quan nhà nước có thể kiểm tra, xử lý các sai phạm" - Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể khẳng định khi phản hồi về vấn đề thầu.
Báo cáo giải trình thêm, Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng cho biết quan điểm của Chính phủ, Thủ tướng là yêu cầu phải thanh tra, kiểm tra tất cả công trình đầu tư xây dựng xem việc chỉ định thầu có đúng quy định không; việc thực hiện đầu tư có đúng quy trình? Xem có việc thông đồng giữa nhà thầu, nhà tư vấn, thẩm định, thiết kế với các cán bộ của cơ quan nhà nước để tăng khống khối lượng, tăng tổng đầu tư gây thất thoát vốn cho nhà nước? Tất cả sai phạm (nếu có) đều được xử lý nghiêm.
Về nhiệm vụ thời gian tới, Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng cho biết Thủ tướng yêu cầu trước hết là hoàn thiện hệ thống pháp luật liên quan đến đầu tư xây dựng nói chung nhưng đặc biệt đầu tư theo hình thức hợp tác công tư nhằm huy động nguồn lực đầu tư phát triển hạ tầng giao thông, bảo đảm công khai, minh bạch, khắc phục các kẽ hở làm thất thoát vốn, tài sản nhà nước.
Lo bán thầu Đại biểu Cao Thị Xuân (Thanh Hóa) cho rằng Bộ GTVT lý giải Luật Đấu thầu cho phép chỉ định thầu nhưng rất nhiều dự án các nhà thầu được chỉ định thầu bán lại gói thầu cho các nhà đầu tư khác để hưởng lợi. "Cử tri cho rằng việc DN được hưởng lợi từ chênh lệch có nghĩa là xã hội đã mất một khoản chi phí bất hợp lý từ việc chỉ định thầu" - bà Xuân nêu. |