Hiện nay, tại Việt Nam mới có hơn 13 triệu người (chiếm 24% lao động) tham gia BHXH, trong khi Chính phủ đặt ra mục tiêu đến năm 2020 phải đạt được tỷ lệ 50% lao động tham gia. Mặc dù Luật BHXH năm 2014 đã mở rộng đối tượng nhưng những thách thức, khó khăn đối với ngành BHXH vẫn rất lớn.
Thực tế cách xa mục tiêu
Tính tới hết tháng 6-2017, tỷ lệ người tham gia BHXH tăng 6,8% so với cùng kỳ năm 2016, nhưng ông Đỗ Ngọc Thọ, Phó trưởng Ban Thực hiện chính sách BHXH (BXHX Việt Nam) cho rằng, số lượng đối tượng tham gia BHXH tăng như trên chưa đáp ứng kỳ vọng của chính sách, cách xa với mục tiêu 50% lực lượng lao động (khoảng 27 triệu người) tham gia BHXH vào năm 2020.
 |
Để người lao động hiểu rõ hơn về quyền lợi là giải pháp quan trọng để gia tăng tỷ lệ tham gia BHXH |
Theo ông Đỗ Ngọc Thọ, nguyên nhân của tình trạng trên bởi điều kiện kinh tế xã hội thời gian qua còn khó khăn khiến việc chuyển dịch cơ cấu lao động từ khu vực phi chính thức sang khu vực chính thức còn chậm và số lao động tham gia quan hệ lao động không tăng nhiều.
"Mặt khác, do tình trạng khó khăn, nhiều doanh nghiệp (DN) phải giải thể hoặc thu hẹp quy mô dẫn tới cắt giảm lao động. Số doanh nghiệp tăng mới nhiều nhưng quy mô chủ yếu là nhỏ hoặc siêu nhỏ, nên sử dụng ít lao động. Trong khi đó, ý thức tuân thủ pháp luật của một bộ phận chủ sử dụng lao động còn kém. Cơ chế kiểm soát và cưỡng chế việc tuân thủ pháp luật BHXH còn bất cập", Phó trưởng Ban Thực hiện chính sách BHXH phân tích.
Về vấn đề này, ông Vũ Quang Thọ, Viện trưởng Viện Công nhân công đoàn, Tổng LĐLĐ Việt Nam cho rằng, số lượng người tham gia BHXH tăng lên thời gian qua nhưng không nhiều và thiếu bền vững. "Do khó khăn của nền kinh tế, một số lượng lao động tham gia BHXH phải rút khỏi thị trường lao động và muốn nhận chế độ BHXH một lần. Thống kê cho thấy, trung bình mỗi năm có khoảng 600.000-700.000 người nhận BHXH một lần. Nếu trừ số người tăng từ việc tham gia BHXH và số người nhận BHXH một lần sẽ thấy số thực tăng không đáng kể", ông Vũ Quang Thọ chỉ rõ.
Lập đường dây nóng chống nhũng nhiễu
Từ ngày 1-1-2018, người làm việc theo hợp đồng lao động có thời hạn từ đủ 1 tháng đến dưới 3 tháng sẽ được tham gia BHXH bắt buộc. Với quy định này, có ý kiến cho rằng người lao động sẽ không mặn mà. Tuy nhiên, ông Đỗ Ngọc Thọ cho rằng: "Cái chính là người lao động (NLĐ) có được tham gia hay không. Trách nhiệm đăng ký tham gia thuộc về người sử dụng lao động, chủ sử dụng lao động trốn đóng BHXH sẽ bị xử lý. Trường hợp vi phạm nhiều lần và kéo dài có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự".
Nói đến khó khăn trong việc mở rộng đối tượng tham gia BHXH, nhiều DN lấy lý do thủ tục còn nhiều vướng mắc, không được hướng dẫn tận tình… Về ý kiến nêu trên, ông Đỗ Ngọc Thọ cho rằng, thực tế, các thủ tục, nhất là trong việc đăng ký tham gia đóng BHXH đã giảm rất nhiều. Tuy nhiên, vẫn còn chỗ này, chỗ khác có biểu hiện gây phiền hà hoặc có thái độ thiếu nhiệt tình làm nản lòng người tham gia.
"Chúng tôi kiên quyết xử lý vấn đề này. Hiện chúng tôi đang đẩy mạnh kiểm tra công vụ với cán bộ, viên chức có giao dịch trực tiếp với DN, người dân. Mặt khác, người dân, doanh nghiệp khi giao dịch với cơ quan BHXH mà thấy có biểu hiện cản trở, gây phiền hà hoặc từ chối tiếp nhận thì phải yêu cầu có phiếu hướng dẫn hoặc văn bản trả lời. Tại các cơ quan BHXH có số điện thoại đường dây nóng để người dân, DN phản ánh trực tiếp những bức xúc tới người có thẩm quyền", ông Đỗ Ngọc Thọ khuyến nghị.
Chia sẻ về những giải pháp thu hút NLĐ tham gia BHXH, ông Đỗ Ngọc Thọ cho biết: "BHXH Việt Nam sẽ phối hợp với Bộ LĐ-TB-XH và các bộ, ngành liên quan xây dựng và trình Chính phủ phê duyệt đề án về việc giao chỉ tiêu tham gia BHXH tới các địa phương.
Đồng thời, sẽ phối hợp với cơ quan thuế để xác định số lao động đang làm việc ở các đơn vị có đóng thuế". BHXH Việt Nam cũng sẽ tăng cường tuyên truyền để người sử dụng lao động thấy được trách nhiệm pháp lý trong việc đảm bảo quyền lợi tham gia BHXH cho NLĐ và để NLĐ hiểu rõ hơn quyền lợi khi tham gia.
