Trên bản đồ ẩm thực, nhiều món ăn Tây Bắc có cái tên khiến người ta ấn tượng và nhớ mãi, thậm chí tên nghe trúc trắc như nậm pịa, canh bon hay pa pỉnh tộp… Biết tên rồi, gạt bỏ chút e ngại và thưởng thức thì những món ăn ấy càng gây bất ngờ vì hương vị độc đáo. Nhưng có lẽ món sâu tre sẽ khiến thực khách giật mình hơn cả.
Sâu tre (hay còn gọi sâu măng) là loài côn trùng ký sinh trong thân cây tre. Tại Tây Bắc, sâu tre thường có ở Điện Biên, Sơn La, Lai Châu, hay vùng miền núi Mường Lát (Thanh Hóa) cũng phổ biến món ăn này. Đây là sản vật của thiên nhiên, không phải cứ muốn là có, thích là mua được, bởi vậy nếu gọi sâu tre là món ăn hiếm cũng chẳng quá lời.
Sâu tre sống trong thân những cây tre non, mỗi năm chỉ có một mùa, từ tháng 9-10 âm lịch. Đây là thời điểm sâu tre sinh trưởng nhiều nhất, phù hợp để chế biến món ăn.
Tuy nhiên, không phải thân tre nào cũng là nơi sinh trưởng của loại sâu này. Chúng thường trú ẩn ở những những thân tre còn non nhưng đã bị héo phần ngọn, nếu trên thân xuất hiện những lỗ đục nhỏ, đốt tre co lại bất thường thì chắc chắn cây tre đó có sâu.
Người ta chỉ cần hạ cây tre sâu xuống, dùng dao khéo léo chẻ dọc thân tre là lộ ra những con sâu béo mầm, trắng ngần. Nếu đã tìm đúng thân tre có sâu thì sẽ thu hoạch được khá nhiều sâu trong thân, trung bình khoảng 0,5 kg hoặc hơn.
Sâu tre, sâu măng hay còn gọi là sùng tre (Omphisa fuscidentalis) là một loài ngài thuộc họ Crambidae. Loại sâu này nhỏ bằng đầu đũa, thuôn dài khoảng 2 đốt ngón tay và trắng ngần. Với người không biết nhìn sẽ tưởng đó là sâu chít, một loại sâu thường để ngâm rượu. Sâu tre gần giống với sâu chít song sâu chít người dân thường dùng để ngâm rượu chứ không ăn còn sâu tre mọi người thường mua về chế biến.
Tuy có vẻ bề ngoài ngoe nguẩy đáng sợ, nhiều người e dè khi nhìn thấy nhưng sâu tre lại là nguyên liệu làm nên nhiều món khoái khẩu "được lòng" giới sành ăn.
"Mùa sâu tre rất ngắn, khoảng hơn 1 tháng nên người dân ở Tây Bắc tranh thủ đi "săn" về chế biến món ăn hoặc bán cho các thương lái, nhập vào nhà hàng quán ăn. Để săn được sâu tre phải có kinh nghiệm. Sâu tre thường có trong những cây tre non, cong queo, đốt co rúm, ngắn khác thường, gần các đoạn mắt thân ống có nước chảy ra và ngọn cây héo.
Khi phát hiện những cây có dấu hiệu khác thường, người dân sẽ dùng dao chặt ngang ống tre hoặc đẽo một hốc nhỏ để kiểm tra. Nếu thấy có sâu mới bắt đầu làm rộng hốc và dùng tay bắt. Nếu tìm đúng, trung bình mỗi lóng tre sẽ cho đến cả đĩa sâu tre trắng sữa, thân bóng nhẫy, to bằng đầu đũa, độ dài chừng hai đốt ngón tay", anh Thắng (người dân ở Sơn La) chia sẻ với Tri thức & Cuộc sống.
Theo anh Thắng, từ xa xưa người dân ở Tây Bắc đã vào rừng tìm kiếm sâu tre về chế biến món ăn ngon và bổ dưỡng. Chúng sống trong thân cây tre nên sạch và béo. Trước khi chế biến, người ta sẽ rửa thật kỹ sâu tre cùng với muối để loại bỏ chất bẩn.
Từ sâu tre có thể làm thành nhiều món ngon như sâu tre xào măng chua, sâu tre chiên giòn, sâu tre hấp, sâu tre đồ, sâu tre rang lá chanh… nhưng ngon nhất và phổ biến nhất là món sâu tre rang cùng với lá chanh.
Với món này, sâu tre được đem rửa sạch, ướp muối, hạt nêm, cho dầu ăn vào chảo phi thơm hành củ băm, trút sâu vào chảo đảo nhanh tay, khi thấy sâu chuyển sang màu vàng nhạt, cho lá chanh thái chỉ đảo đều. Thế là hoàn tất món sâu tre xào lá chanh. Vị béo của sâu lẫn trong gia vị, tẩm ướp khiến sâu tre càng thêm thơm ngon, hấp dẫn.
Theo Sức khỏe & Đời sống, trước kia, sâu tre chỉ được dùng làm món ăn trong gia đình đồng bào thiểu số nhưng sau này sâu tre trở thành đặc sản được nhiều người ở dưới xuôi ưa chuộng nên dần dần giá thành cao. Mỗi kg sâu tre tươi có giá từ 500 - 700 nghìn đồng, tuy nhiên không phải cứ có tiền là mua được mà cần phải dặn trước người buôn. Ngoài món sâu tre tươi hoặc cấp đông được rao bán trên mạng, hiện nay còn có các sản phẩm sâu tre sấy giòn được đóng gói.
